Τα πάντα για τα ελαστικά

Ξεκινάμε με μία ιστορική αναδρομή, εξηγούμε τι αντιπροσωπεύουν τα γράμματα και οι αριθμοί στα πλαϊνά, αναλύουμε την τεχνολογία και την σύνθεσή τους, επισημαίνουμε τα σημαντικότερα πράγματα που πρέπει να γνωρίζει κανείς. Αφιερώστε λίγο χρόνο και γνωρίστε σχεδόν τα πάντα για τα ελαστικά του αυτοκινήτου σας…

Ιστορία… λάστιχο

• π.Χ.: Μία από τις πρώτες εφαρμογές σε τροχούς είχε να κάνει με δερμάτινες επενδύσεις που καταγράφηκαν στην Μεσοποταμία, συγκεκριμένα σε αρχαία κείμενα για το άρμα του Φαραώ Τουταγχαμών (περίπου το 1.350 π.Χ.). Αργότερα, το 700 π.Χ. οι Ασσύριοι “έντυναν” με μέταλλο τα πέλματα των ξύλινων τροχών για να τα προστατεύουν. Τον 1^ο αιώνα π.Χ. το ίδιο έκαναν και οι Κέλτες μέχρι τον 18^ο αιώνα
• 1845: Ο Robert William Thomson κατοχυρώνει την πρώτη ευρεσιτεχνία για πνευματικό ελαστικό το οποίο αποτελούνταν από σωλήνες αέρα τυλιγμένες με δερμάτινες ζώνες
• 1888: Ο John Boyd Dunlop κατασκευάζει το πρώτο πνευματικό ελαστικό με μονό αεροθάλαμο για χρήση στο ποδήλατο του γιού του
• 1891: Το πρώτο προσθαφαιρούμενο από τον τροχό ελαστικό επινοείται από την Michelin και το 1895 τοποθετείται σε αυτοκίνητο
• 1898: Στο Οχάιο εγκαινιάστηκε το πρώτο εργαστήρι της εταιρίας Goodyear Tire – Ξεκινά την κατασκευή πνευματικών ελαστικών η Continental
• 1906: Το πρώτο πνευματικό ελαστικό για αεροσκάφη
• 1910: Οι Goodrich και Diamond σχεδιάζουν το πρώτο ελαστικό με χάραξη πέλματος από καουτσούκ
• 1946: Η Michelin κατασκευάζει το πρώτο ελαστικό radial
• 1947: Η Goodyear κατασκευάζει το πρώτο νάιλον ελαστικό – Την ίδια χρονιά η BFGoodrich κατασκευάζει το πρώτο ελαστικό με αεροθάλαμο (tubeless)
• 1968: Καθιερώνονται οι προδιαγραφές DOT (US Department of Transportation)
• 1972: Ξεκινά η ευρεία παραγωγή ελαστικών tubeless από την Dunlop
• 1975: Πωλείται το πρώτο αυτοκίνητο με ελαστικά run-flat, το ΜΙΝΙ 1275GT
• 1990: Οι Michelin και Continental χρησιμοποιούν προσμίξεις πυριτίου για την κατασκευή φιλικότερων προς το περιβάλλον ελαστικών

Θέα από το πλάι…

Στα πλαϊνά των ελαστικών υπάρχουν συνδυασμοί από γράμματα και αριθμούς. Τι αντιπροσωπεύουν; Σε τι χρησιμεύουν; Τι μας υποδεικνύουν;

1. Ονομασία ή λογότυπο κατασκευαστή
2. Ονομασία προϊόντος
3. Διάσταση ελαστικού όπου:
==> 205= το πλάτος του ελαστικού σε χιλιοστά (mm)
==> 55= To προφίλ του ελαστικού. Προκύπτει από το λόγο του ύψους του πλαϊνού προς το πλάτος του πέλματος και όλο επί 100. Δηλαδή, το προφίλ 55 υποδηλώνει προφίλ ίσο με το 55% του πέλματος
==> 16= η διάμετρος της ζάντας σε ίντσες
4. 91= δείκτης φορτίου
===> V= δείκτης ταχύτητας
5. SSR= Δείκτης ελαστικού Runflat (Self Supporting Runflat)
6. Ελαστικό τύπου radial (δίχως σαμπρέλα)
7. Δείκτης πιστοποίησης ανά χώρα (homologation). Για παράδειγμα το E4 αντιστοιχεί στην Ολλανδία
8. Κωδικοί κατασκευαστή (εργοστάσιο, μέγεθος, τύπος). Ο αριθμός 2207 εκφράζει την ημερομηνία παραγωγής (22^η εβδομάδα του 2007)
9. T.W.I. = Δείκτης φθοράς (Tread Wear Indicator). Μικρές μπάρες δείχνουν τον βαθμό φθοράς του ελαστικού. Τα περισσότερα ευρωπαϊκών προδιαγραφών ελαστικά έχουν ελάχιστο όριο το 1,6 mm πριν την αντικατάστασή τους
10. Χώρα παραγωγής ελαστικού
11. *DOT (US Department of Transportation)
12. *Δείκτης φορτίου (US)
13. *Στοιχεία για τις στρώσεις/δομή του ελαστικού
14. *Μέγιστη πίεση (US)
15. 16,17. *Δείκτες για την φθορά, θερμοκρασία, πρόσφυση
18. *Στοιχείο αναγνώρισης για Βραζιλία
19. *Στοιχείο αναγνώρισης για Κίνα

*Οι πληροφορίες από το σημείο 11 και μετά αφορούν ελαστικά εκτός ΕΕ

-DOT: Υπουργείο Μεταφορών των ΗΠΑ (US Department of Transportation)
-ETRTO: Ευρωπαϊκός τεχνολογικός οργανισμός ελαστικών και ζαντών, Βρυξέλες (European Tyre and Rim Technical Organisation, Brussels)
-ECE: Ευρωπαϊκή τυποποίηση (Economic Commission for Europe)
-FMVSS: Αμερικανικές προδιαγραφές ασφαλείας οχημάτων (Federal Motor Vehicle Safety Standards, U.S. safety code)

“Από τον Νοέμβριο του 2012 όλα τα νέα ελαστικά αυτοκινήτων που πωλούνται στην Ευρώπη κατατάσσονται σε κατηγορίες που θα αφορούν την οικονομία καυσίμου, την πρόσφυση στο βρεγμένο οδόστρωμα και τον θόρυβο που εκπέμπουν στο περιβάλλον…”

• Ο κατασκευαστής ενός μοντέλου συστήνει τον σωστό τύπο του ελαστικού. Παρά ταύτα η αλλαγή ζαντών ή διάστασης των ελαστικών σε ένα αυτοκίνητο είναι συνηθισμένη. Στους πίνακες φαίνονται οι σωστές αναλογίες σχετικά με το φορτίο (σε κάθε άξονα) και την ταχύτητα. Είναι ανώφελο να τοποθετούμε ελαστικά με δείκτη ταχύτητας που ξεπερνά του αυτοκινήτου μας.

• Το διπλανό σχεδιάγραμμα δείχνει πόσο επηρεάζει την απόσταση ακινητοποίησης του ίδιου αυτοκινήτου με φθαρμένα ελαστικά (βάθος αυλάκωσης 1,6 mm) και καινούργια (με βάθος 8 mm).

Δομή & υλικά…

• Τα ελαστικά αποτελούνται από το σκελετό, τη ζώνη, τα πλευρικά τοιχώματα και το πέλμα. Ο σκελετός, τα γνωστά λινά (7), είναι κατασκευασμένος από ίνες χάλυβα ή συνθετικών υλικών (1, 2) που καταλήγουν στην στεφάνη (3). Στα σύγχρονα ελαστικά οι ίνες είναι τοποθετημένες κάθετα στη φορά κύλισης και αυτός ο τύπος ελαστικού ονομάζεται ακτινικός ή radial. Η ζώνη είναι και αυτή κατασκευασμένη από ίνες χάλυβα ή συνθετικά υλικά σε στρώματα (1, 2) αλλά είναι τοποθετημένα υπό γωνία σε σχέση με την κύληση των ελαστικών. Σκοπός της είναι να συγκρατεί το σκελετό και να περιορίζει την παραμόρφωσή του.
• Ο σκελετός και η ζώνη περιβάλλονται από μείγματα καουτσούκ και συνθετικό πυρίτιο προκειμένου τα πλαϊνά (6) και το πέλμα (5) να πάρουν την εξωτερική μορφή του ελαστικού. Τα πλαϊνά είναι αυτά που δέχονται τα εγκάρσια φορτία και σκοπός τους είναι να κρατάνε το πέλμα σε επαφή με το οδόστρωμα. Το πέλμα είναι ίσως το πιο σημαντικό μέρος του ελαστικού καθώς είναι αυτό που έρχεται σε επαφή με το έδαφος ενώ η επιφάνεια του δεν είναι λεία αλλά φέρει αυλακώσεις οι οποίες διώχνουν το νερό στο βρεγμένο οδόστρωμα και να εξασφαλίζεται η απαιτούμενη πρόσφυση.
• Ο τύπος της γόμας (5) χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τις ιδιότητες του πέλματος και συνολικά του ελαστικού. Η μαλακή γόμα προσφέρει καλύτερη οδική συμπεριφορά αλλά έχει μικρότερη διάρκεια ζωής και μικρότερη αντοχή στις καταπονήσεις και την σκληρή χρήση. Τα σύγχρονα ελαστικά δεν διαθέτουν σαμπρέλα (tubeless) και είναι πιο ασφαλή διότι στην περίπτωση τρυπήματος χάνουν προοδευτικά τον αέρα χωρίς να κλατάρουν απότομα. Η τελευταία λέξη της τεχνολογίας στα ελαστικά έχει να κάνει με τον τύπο run-flat.

• Αέρας: Eίναι το στοιχείο που περιέχει ο θάλαμος των ελαστικών και απορροφά τους κραδασμούς. Έχει καθιερωθεί διότι απλά δεν κοστίζει.

• Άζωτο: Σε σχέση με τον αέρα δεν διογκώνεται όταν αυξηθεί η θερμοκρασία στο εσωτερικό του ελαστικού και συνεπώς δεν επηρεάζεται η πίεση. Διατίθεται στα βουλκανιζατέρ και χρησιμοποιείται σε αγωνιστικά.

• Πυρίτιο: Αναμιγνύεται με το καουτσούκ και βελτιώνει τις ιδιότητες του όταν το ελαστικό βρίσκεται σε κρύα φάση. Επίσης, μειώνει σε μεγάλο βαθμό τις εσωτερικές τριβές.

1. Ελαστικό (φυσικό και συνθετικό καουτσούκ): 41%
2. Πρόσθετα (ανθρακούχα, πυρίτιο, κιμωλία): 30%
3. Ενισχυτικά (χάλυβας, πολυεστέρας, ρεγιόν, νάιλον): 15%
4. Πλαστικοποιητές (λάδια και ρητίνες): 6%
5. Χημικά (θείο, ψευδάργυρος, διάφορα άλλα): 6%
6. Άλλα υλικά: 2%

Μύθοι & πραγματικότητα…

-Πότε αλλάζω λάστιχα;
-Σε γενικές γραμμές περίπου κάθε 40.000 χλμ. ενώ για να αποφεύγεται η ανομοιογενής φθορά τους καλό είναι να σταυρώνονται (αλλαγή χιαστί ή οι εμπρός με τους πίσω τροχούς) κάθε 5.000-10.000 km. Εναλλακτικά κάθε 3 χρόνια. Δεν υπάρχει σωστή εποχή για αλλαγή ελαστικού. Όταν φθείρονται τότε αυτά πρέπει να αντικαθιστώνται. Το χειμώνα το βρεγμένο οδόστρωμα μπορεί να επιφέρει υδρολίσθηση λόγω της αργής απαγωγής του νερού σε ένα φθαρμένο ελαστικό με μικρές αυλακώσεις. Το καλοκαίρι η υψηλή θερμοκρασία του οδοστρώματος “στεγνώνει” το ελαστικό και επηρεάζει σημαντικά την πρόσφυση.

-Μπορώ να χρησιμοποιήσω διαφορετική μάρκα;
-Μπορεί να μην συστήνεται αλλά δεν υπάρχει πρόβλημα αρκεί να είναι ίδιας διάσταση και τα τέσσερα ελαστικά (ποτέ μικρότερη από την προτεινόμενη του κατασκευαστή) και η διαφορά πέλματος να μην ξεπερνά την 1,5”. Όλα πρέπει να είναι τύπου radial, σε περίπτωση που ανάγκης που υπάρχουν δύο radial αυτά πρέπει να είναι στον ίδιο άξονα. Όταν αλλάζουμε λάστιχα προσέχουμε τον δείκτη ταχύτητας να είναι ίσος ή μεγαλύτερος από εκείνον των υπάρχοντων ελαστικών καθώς επηρεάζεται ελαφρώς η κατεύθυνση του αυτοκινήτου στις υψηλές ταχύτητες.

-Επηρεάζει η ημερομηνία κατασκευής την ποιότητα ενός ελαστικού;
-Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως η ποιότητα ενός ελαστικού δεν επηρεάζεται από την ημερομηνία παραγωγής του αρκεί να αποθηκεύεται σε σκοτεινό και δροσερό μέρος. “Ο καταναλωτής προτιμά τα φρέσκα παρόλο που τα καλοδιατηρημένα ελαστικά με ηλικία έως και 3 έτη δεν δημιουργούν προβλήματα” λένε στην αγορά.

SMS===> Τι είναι η ευθυγράμμιση των τροχών;

-Πως μπορώ να αντιληφθώ την φθορά;
-Οπτικά παρατηρώντας το βάθος των αυλακώσεων και το φάγωμα προς το πλάι. Η φθορά εξαρτάται από το οδηγικό στιλ του καθενός και πόσο προσεκτικός -ή απρόσεχτος- είναι με τα ελαστικά. Μπορείτε να τσεκάρετε το βάθος των αυλακώσεων με ένα παχύμετρο που πρέπει να δείξει τουλάχιστον 1,6 χιλιοστά. Στην περίπτωση που το τιμόνι παρουσιάζει τρέμουλο σε κάποια ταχύτητα (π.χ. στα 120-140 χλμ/ώρα) απαιτείται ζυγοστάθμιση του/των τροχών (γωνίες κάμπερ, κάστερ, off-set). Ζυγοστάθμιση γίνεται κάθε φορά που αλλάζονται τα ελαστικά· υπάρχει περίπτωση ζυγοστάθμισης όταν αλλάξουμε ελαστικό λόγω κλαταρίσματος ή αποκολληθεί κάποιο ζύγι από τον τροχό. Στην περίπτωση που το αυτοκίνητο “τραβά” δεξιά ή αριστερά απαιτείται και εδώ ζυγοστάθμιση. Μην παραμελήσετε καμία από τις δύο περιπτώσεις διότι καταπονούνται ιδιαίτερα και ασύμμετρα τα ελαστικά σε διάφορα σημεία.

Στα παραφουσκωμένα ελαστικά το πέλμα δεν πατά ολόκληρο στο οδόστρωμα και επηρεάζει το φρενάρισμα. Στα ξεφούσκωτα δημιουργείται μία καμάρα που καταπονεί τα πλαϊνά και τον σκελετό των ελαστικών, επιβαρύνει την κατανάλωση και υπερθερμαίνει την γόμα αλλοιώνοντας τα οδικά χαρακτηριστικά.

-Δεν κάνω χιλιόμετρα αλλά τα ελαστικά γλιστρούν μετά από χρόνια.
-Σωστά, τα ελαστικά αποτελούνται από σμίγμα που με τον καιρό μεταβάλλει τις ιδιότητες του και σκληραίνει χωρίς να προσφέρει την απαιτούμενη πρόσφυση (ειδικά στο βρεγμένο). Αυτό συμβαίνει διότι τα μόρια λαδιού που περιέχονται στην σύσταση των ελαστικών μετακινείται προς τα ενδότερα και το πέλμα του ελαστικού ξεραίνεται σε συνδυασμό με το φαινόμενου του επαναπολυμερισμού (που κάνει ακόμη πιο σκληρό το ελαστικό).

SMS===> Τι είναι η ζυγοστάθμιση τροχού;

-Έχω χρήματά μόνο για δύο ελαστικά. Να τα τοποθετήσω εμπρός ή πίσω;
-Αν τα τοποθετήσετε εμπρός έχετε καλύτερη πρόσφυση στην εκκίνηση, καλύτερο τιμόνι, μικρότερη υποστροφή και καλύτερη επιβράδυνση. Ωστόσο, συστήνεται η τοποθέτηση πίσω καθώς είναι πολύ εύκολο να αποσταθεροποιηθεί ο πίσω άξονας του αυτοκινήτου (υπερστροφή). Ανάλογα με την χρήση υπάρχουν διάφοροι τύποι πελμάτων. Τα ασφάλτινα ελαστικά προορίζονται για κίνηση σε ομολές επιφάνειες ενώ τα εκτός δρόμου ελαστικά ξεχωρίζουν από τις μεγάλες και βαθιές αυλακώσεις ώστε να μην στομώνουν και να προσφέρουν την απαραίτητη πρόσφυση. Όσα ελαστικά φέρουν τα διακριτικά M+S είναι κατάλληλα για χρήση σε λασπώδη ή χιονισμένα οδοστρώματα.

-Τι πίεση να βάζω;
-Μην τσεκάρετε ποτέ με το μάτι, θα πέσετε έξω. Ελέγχετε την πίεση μία φορά τον μήνα και πάντα όταν τα ελαστικά είναι κρύα. Παλιότερα υπήρχε γενικός κανόνας κοντά στα 2 bar. Πλέον δεν ισχύει κάτι τέτοιο, να συμβουλεύεστε την πίεση που δίνει ο κατασκευαστής του αυτοκινήτου (αναγράφεται σε αυτοκόλλητα κοντά στις τάπες βενζίνης, στο πλαίσιο, στο manual κ.α.). Μην κάνετε το λάθος και προσπαθήσετε να φουσκώσετε το ελαστικό όσο λέει στο πλαϊνό του, αυτή είναι η μέγιστη πίεση που αντέχει! Φροντίζετε για την σωστή πίεση ανάλογα με το φορτίο του αυτοκινήτου. Στα παραφουσκωμένα ελαστικά το πέλμα δεν πατά ολόκληρο στο οδόστρωμα και επηρεάζει το φρενάρισμα. Στα ξεφούσκωτα δημιουργείται μία καμάρα που καταπονεί τα πλαϊνά και τον σκελετό των ελαστικών, επιβαρύνει την κατανάλωση και υπερθερμαίνει την γόμα αλλοιώνοντας τα οδικά χαρακτηριστικά.

-Μπορώ να αντιληφθώ τυχόν απώλεια πίεσης την στιγμή που οδηγώ;
-Όταν το τιμόνι “βαραίνει” είναι σχεδόν σίγουρο πως τα ελαστικά έχουν χάσει αέρα. Συμπληρώνετε ώστε να μην υπάρχει φθορά του ελαστικού και επιβάρυνση της κατανάλωσης. Σε περίπτωση κλαταρίσματος είναι δύσκολο να αντιληφτεί κανείς το σκασμένο ελαστικό εκτός και αν το αυτοκίνητο τραβά δεξιά ή αριστερά. Με απαλές κινήσεις επιβραδύνεται και αλλάξτε το ελαστικό. Υπάρχει περίπτωση ένα ελαστικό να χάνει αέρα όταν δεν υπάρχει το καπάκι που βιδώνει στην βαλβίδα. Αν δεν βρείτε καπάκι κάντε το κόλπο με το σάλιο να δείτε αν υπάρχει απώλεια αέρα.

-Άντε και κλατάρισε…
-Η ρεζέρβα ασφαλείας προσφέρεται για κίνηση μέχρι 80 χλμ/ώρα. Να ελέγχετε μία φορά τον χρόνο την πίεση της ρεζέρβας. Πολλοί από εμάς την αμελούμε και έκπληκτοι διαπιστώνουμε πως εκτός από το κλαταρισμένο ελαστικό… έχουμε και μία ξεφούσκωτη ρεζέρβα που με τον καιρό έχει χάσει αέρα. Το κιτ επισκευής γεμίζει το ελαστικό με ειδικό αφρό μέχρι να φτάσετε στο κοντινότερο βουλκανιζατέρ. Εκεί ο αφρός αφαιρείται και το ελαστικό επισκευάζεται.

-SOS, υδρολίσθηση!
-Προσοχή σε δρόμος όπου υπάρχουν νερά με συνεχή ροή, μπορεί να υπάρξει υδρολίσθηση. Όσο πιο φαρδύ είναι το πέλμα ενός ελαστικού προσφέρει περισσότερη πρόσφυση (κάτι τέτοιο δεν σημαίνει και καλύτερη) αλλά επηρεάζεται από την υδρολίσθηση και επιβαρύνει την κατανάλωση λόγω της αντίστασης κύλισης και της αεροδυναμικής αντίστασης.

-Tι εστί run-flat ελαστικό;
-Πρόκειται για ελαστικά τα οποία επιτρέπουν την κίνηση του αυτοκινήτου ακόμη και αν υπάρξει απώλεια αέρα. Ένα ελαστικό run-flat διαθέτει ενισχυμένα τοιχώματα καθώς η δομή τους περιέχει ειδικά επιθέματα. Ανάλογα με τον κατασκευαστή, συνήθως τα ελαστικά run-flat επιτρέπουν την κίνηση για απόσταση 100-200 χλμ. με μέγιστη ταχύτητα 90-130 χλμ./ώρα. Από εκεί και έπειτα όμως τα ελαστικά αυτού του τύπου πρέπει να αντικατασταθούν, καθώς τα τοιχώματα έχουν καταπονηθεί, και κοστίζουν αρκετά παραπάνω από τα συμβατικά. Run-flat ελαστικά διαθέτουν σχεδόν όλες οι μεγάλες εταιρίες όπως οι Goodyear, Continental, Michelin, Pirelli, Bridgestone κ.α.