Τζάκια & ξυλόσομπες, ένοχα ή αποδιοπομπαίοι τράγοι;

Μέρες γιορτινές το τζάκι και οι ξυλόσομπες κατηγορούνται για ένα βαρύ ρυπογόνο πέπλο που καλύπτει την Αθήνα. Ποιος πραγματικά ευθύνεται; Όποιος αναζητά ένα φτηνότερο τρόπο θέρμανσης ή αυτοί που έχουν βάλει στον μνημονιακό πάγο ολάκερη την χώρα;

• Να τα πούμε, ξανά; Πριν από μερικά χρόνια το caroto.gr είχε αναφερθεί στις ενδεχομένως αυξημένες συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων αιθάλης που παράγονται από την «ατελή» καύση των πετρελαιοκινητήρων. Ευτυχώς, όλα έγιναν με τον σωστό τρόπο (η πετρελαιοκίνηση απελευθερώθηκε μόνο για τα Euro 5 και έπειτα) και σε συνδυασμό με την μειωμένη κυκλοφορία των οχημάτων τα επίπεδα ρύπων στο λεκανοπέδιο της Αττικής (αλλά και στην Θεσσαλονίκη) έπεσαν σημαντικά.
• Από την άλλη, η εξίσωση του πετρελαίου θέρμανσης -με του κίνησης- επιλύει σε μεγάλο βαθμό το ζήτημα του λαθρεμπορίου ενώ θα περίμενε κανείς πως η μειωμένη οικιακή καύση του θα ωφελούσε ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα. Κάτι τέτοιο όμως διαψεύδεται μιας και τις τελευταίες μέρες καταγράφονται επικίνδυνα ρεκόρ αιθαλομίχλης πάνω από την Αθήνα, τον Βόλο (όπου υπάρχουν και βιομηχανικές μονάδες), την Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις. Χαρακτηριστική είναι η κεντρική φωτογραφία που τραβήχτηκε λίγο βράδυ της ημέρας των Χριστουγέννων στο Χολαργό (thanks Alex).
• Η γενικότερη οικονομική εξαθλίωση των νοικοκυριών ελέω του μειωμένου εισοδήματος, της ανεργίας και της υπέρμετρης φορολόγησης έχουν κατευθύνει σε εναλλακτικούς, δυστυχώς, πολύ πιο ρυπογόνους τρόπους θέρμανσης. Ένας από αυτούς είναι το κλασικό τζάκι, οι ξυλόσομπες και γενικότερα η χρήση καυσόξυλων επιστρέφοντας μας δεκαετίες πίσω σε ότι αφορά το ζέσταμα του σπιτικού μας. Η αντικατάσταση του πετρελαίου θέρμανσης με καυσόξυλα είναι μια λογική κοινωνική αντίδραση απέναντι στα μέτρα της κυβέρνησης αλλά εις βάρος του περιβάλλοντος και της υγείας μας.
• Έρευνες έχουν δείξει πως τα τζάκια και οι ξυλόσομπες εκλύουν περίπου 30 φορές μεγαλύτερη ποσότητα μικροσωματιδίων ανά κιλό καύσιμης ύλης σε σύγκριση με ένα καλοσυντηρημένο καυστήρα πετρελαίου.  Δηλαδή όσο ρυπαίνουν 30 διαμερίσματα μιας πολυκατοικίας αντιστοιχεί σε ένα διαμέρισμα με τζάκι. Μάλιστα, τα μικροσωματίδια από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες ανήκουν στην κατηγορία των λεπτόκοκκων (PM-2.5 , με διάμετρο μικρότερη των 2,5 μm) όπου συγκαταλέγονται και τα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Αυτό σημαίνει πως διαπερνούν εύκολα τα κουφώματα των σπιτιών και από εκεί δεν φιλτράρονται σε αποτελεσματικό βαθμό από το ρινικό σύστημα με αποτέλεσμα να διεισδύουν εύκολα στο πνευμονικό προκαλώντας βραχυπρόθεσμες αλλά και μακροχρόνιες καρδιοαναπνευστικές επιπλοκές.
• Ίσως το πιο χαρακτηριστικό περιστατικό που σχετίζεται με την αιθαλομίχλη που προκαλούν τα τζάκια και οι ξυλόσομπες είναι αυτό που συνέβη στο Λονδίνο του 1952 (γνωστό ως «The Great Smoke») και στοίχισε την ζωή σε περίπου 12.000 ανθρώπους (οι 4.000 απεβίωσαν τις πρώτες 4 μέρες, 8.000 ακολούθησαν τις επόμενες εβδομάδες, 100.000 μπήκαν στα νοσοκομεία με σοβαρά προβλήματα). Μήνα Δεκέμβριο οι Λονδρέζοι έκαναν ότι έκαναν συνήθως στην διάρκεια του βαρύ χειμώνα· έκαιγαν ορυκτό άνθρακα (ακόμη χειρότερος από τα καυσόξυλα) για να ζεσταθούν. Στις 5/12 και για τέσσερις μέρες παρατηρήθηκε ένα βαρύ πέπλο να σκεπάζει σχεδόν τα πάντα αλλά ακόμη και η εξαιρετικά μειωμένη ορατότητα στους δρόμους δεν τρόμαξε τους κατοίκους καθότι μαθημένοι σε τέτοιες συνθήκες. Ωστόσο, είχε ήδη προηγηθεί το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής όπου ο καπνός με τη ομίχλη δημιουργούν ένα θανατηφόρο νέφος που με στις ισχύουσες περιβαλλοντικές συνθήκες είχε πέσει σε απόσταση μόλις μερικών μέτρων από το έδαφος. Το σοκ ήταν τόσο μεγάλο και μερικά χρόνια αργότερα στο Λονδίνο ψηφίστηκε νόμος της απαγόρευσης ορυκτού άνθρακα και καυσόξυλων για οικιακή και βιομηχανική χρήση. Να σημειωθεί πως σε περιοχές με πιο ζεστές διαστρωματικές ατμοσφαιρικές ζώνες το πρόβλημα είναι πιο έντονο όπως έχει παρατηρηθεί στην πόλη του Μεξικού.
• Βέβαια, να συμβεί κάτι ανάλογο στις μέρες μας είναι εξαιρετικά απίθανο αλλά το η κάπνα στην Αθήνα είναι ορατή και μάλιστα σε απόσταση μόλις 300 μέτρων από το έδαφος. «Οι ενώσεις άνθρακα που απελευθερώνονται από τις καύσεις στα τζάκια και στις ξυλόσομπες, εγκλωβίζονται μέχρι και τις πρώτες πρωινές ώρες σε υψόμετρο 500-1000 μέτρων εξαιτίας του φαινομένου της θερμοκρασιακής αναστροφής στην ατμόσφαιρα: στρώματα αέρα με διαφορετική θερμοκρασία δημιουργούν ένα «ταβάνι» που εμποδίζει τη διαφυγή των ρύπων» σύμφωνα με την εφημερίδα τα ΝEA. «Την προηγούμενη Κυριακή 16/12 οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων μικροσωματιδίων, όπως καταγράφηκαν από το δίκτυο του υπουργείου Περιβάλλοντος, στην ατμόσφαιρα έφτασαν τα 174 μg/m3. στο Μαρούσι και τα 189 στη Λυκόβρυση, ξεπερνώντας κατά πολύ την οριακή τιμή ημέρας των 50 μg/m3 (η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνεται πάνω από 35 ημέρες τον χρόνο). Και την Τρίτη 18 Δεκεμβρίου όμως οι αντίστοιχες τιμές ήταν 82 και 95 μg/m3. Πιο χαμηλά, αλλά αυξημένες ήταν στην Αγία Παρασκευή (30 και 24 μg/m3 αντίστοιχα) και στους Θρακομακεδόνες (40 και 36 μg/m3)» αναφέρει η εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.
• Εν τούτοις, το φαινόμενο της αιθαλομίχλης από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες απλά μας υπενθυμίζει ένα μεγάλο μέρος της περιβαλλοντικής ρύπανσης και μόλις ο καιρός αρχίσει να ζεσταίνει (ή καλύτερα μόλις γίνει αντιληπτό πως μόδα είναι και δεν ζεσταίνει αποτελεσματικά ούτε τόσο πρακτικό-οικονομικό είναι όσο ακούγεται) το θέμα θα εξατμιστεί όπως και το νέφος. Αν πραγματικά η κάθε κυβέρνηση ενδιαφερόταν για το περιβάλλον δίχως να δέχεται πιέσεις που αποσκοπούν μόνο σε φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς θα είχε προωθήσει εδώ και χρόνια νέες -λιγότερο ρυπογόνες- τεχνολογίες θέρμανσης (γεωθερμία, ηλιακή ενέργεια, εναλλακτικούς τρόπους θέρμανσης με «οικολογικά» καύσιμα) με προσιτό κόστος για τον απλό πολίτη. Όλα αυτά στην πολλαπλά προικισμένη (εκτός από πολιτική βούληση) χώρα μας των δυόμιση «μνημονιακών» ετών με τον μέσο μισθό ψαλιδισμένο κατά 35% και τον διπλασιασμένο φόρο που μας στραγγίζει καθημερινά.
• Ας ελπίσουμε πως το νέο έτος θα είναι ένα καλύτερο για όλους μας και πάντα με υγεία. Καλή Χρονιά!