Μικρές καθημερινές συνήθειες πίσω από το τιμόνι μπορούν να προκαλέσουν βλάβες χιλιάδων ευρώ στο κιβώτιο ταχυτήτων. Η σωστή χρήση και η πρόληψη είναι το κλειδί για μακροχρόνια αξιοπιστία.
Το κιβώτιο ταχυτήτων είναι από τα πιο πολύπλοκα και ακριβοπληρωμένα εξαρτήματα ενός αυτοκινήτου. Είτε πρόκειται για μηχανικό, είτε για αυτόματο, είτε για κιβώτιο διπλού συμπλέκτη, η σωστή χρήση του επηρεάζει άμεσα τη διάρκεια ζωής του.
Μικρά, καθημερινά λάθη μπορούν να φθείρουν κρίσιμα μέρη, όπως τα γρανάζια, τα «συγχρονιζέ» και τα ρουλεμάν, οδηγώντας σε βλάβες που συχνά κοστίζουν χιλιάδες ευρώ.
Το πρώτο και πιο συχνό λάθος είναι το υπερβολικά γρήγορο «ανέβασμα» ή «κατέβασμα» ταχυτήτων. Τα μηχανικά κιβώτια βασίζονται στα συγχρονιζέ για να προσαρμόσουν τις ταχύτητες περιστροφής των γραναζιών.
Όταν η αλλαγή γίνεται βιαστικά, τα συγχρονιζέ φθείρονται έντονα ή σπάνε, αφήνοντας μεταλλικά υπολείμματα στο λάδι, που με τη σειρά τους φθείρουν περαιτέρω τα υπόλοιπα εξαρτήματα.
Από την άλλη, ένα προοδευτικά ελεγχόμενο ανέβασμα ή κατέβασμα, όχι μόνο παρατείνει τη ζωή των συγχρονιζέ, αλλά μειώνει και τον κίνδυνο λανθασμένης επιλογής σχέσης που μπορεί να βλάψει και τον κινητήρα.
Δεύτερο λάθος είναι η επιλογή της όπισθεν ενώ το αυτοκίνητο κινείται. Στα περισσότερα μηχανικά κιβώτια, το γρανάζι της όπισθεν δεν είναι συγχρονισμένο, οπότε η σύμπλεξή του με κίνηση προκαλεί έντονη φθορά ή ακόμη και σπάσιμο.
Ο κανόνας ισχύει και για τα αυτόματα: η αλλαγή από «D» σε «R» ή το αντίστροφο ενώ το αυτοκίνητο ρολάρει καταπονεί τις εσωτερικές συμπλέξεις και τα φρένα του κιβωτίου. Η ασφαλής πρακτική είναι η πλήρης ακινητοποίηση πριν από κάθε αλλαγή κατεύθυνσης.
Το τρίτο λάθος, ιδιαίτερα συνηθισμένο, είναι η στήριξη του χεριού στον επιλογέα ταχυτήτων. Ακόμη και η μικρή πίεση από το χέρι ασκεί μόνιμη δύναμη στη «μούφα», επιταχύνοντας τη φθορά συγχρονιζέ, γραναζιών και ρουλεμάν.
Παρά τις βελτιώσεις στη σχεδίαση των σύγχρονων κιβωτίων, η συνήθεια αυτή εξακολουθεί να προκαλεί μακροπρόθεσμες φθορές.
Τέταρτο λάθος είναι η ελλιπής ή καθυστερημένη χρήση του πεντάλ συμπλέκτη. Αν η σύμπλεξη κινητήρα-κιβωτίου δεν διακοπεί πλήρως πριν την αλλαγή σχέσης, τα γρανάζια έρχονται σε επαφή με διαφορετικές ταχύτητες περιστροφής.
Ο οδηγός μπορεί να αντιληφθεί τη φθορά που προκαλεί στα γρανάζια από έναν χαρακτηριστικό ήχο που μοιάζει σα να γρατζουνάει το ένα γρανάζι το άλλο (το χαρακτηριστικό «κούρεμα» του γραναζιού». Σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να σπάσουν δόντια γραναζιών, απαιτώντας πλήρη αποσυναρμολόγηση και επισκευή του κιβωτίου.
Το πέμπτο λάθος είναι η παραμέληση της συντήρησης. Αν και πολλοί κατασκευαστές μιλούν για «λάδι εφ’ όρου ζωής», στην πράξη η ποιότητα του λιπαντικού υποβαθμίζεται με την πάροδο του χρόνου και των χιλιομέτρων.
Το λάδι χάνει τα πρόσθετα που προστατεύουν τα μέταλλα, ενώ μεταλλικά σωματίδια από τη φθορά κυκλοφορούν στο σύστημα. Η προληπτική αλλαγή λαδιού/ γράσου, ακόμη και αν δεν αναγράφεται στο βιβλίο συντήρησης, μπορεί να εξασφαλίσει ομαλή λειτουργία για πολλά επιπλέον χρόνια.
Στα αυτόματα και τα διπλού συμπλέκτη κιβώτια, τα αίτια φθοράς είναι διαφορετικά αλλά εξίσου επικίνδυνα.
Η τοποθέτηση σε «N» κατά την κίνηση μειώνει τη λίπανση εσωτερικών εξαρτημάτων, η παρατεταμένη συγκράτηση του αυτοκινήτου σε ανηφόρα με το γκάζι προκαλεί υπερθέρμανση, ενώ η βίαιη αλλαγή από «D» σε «R» εν κινήσει φθείρει τις συμπλέξεις και τους μηχανισμούς μετάδοσης.
Επιπλέον, η βίαιη οδήγηση πριν το λάδι φτάσει στη σωστή θερμοκρασία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ζημιάς, ενώ οι αλλαγές ταχυτήτων υπό πλήρες γκάζι λίγο μετά την εκκίνηση ασκούν περιττή πίεση.
Ένα σωστά συντηρημένο κιβώτιο, με προσεκτική χρήση και τακτικούς ελέγχους για διαρροές, μπορεί να λειτουργεί απροβλημάτιστα για εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα. Οι οδηγοί που αποφεύγουν τα παραπάνω λάθη όχι μόνο προστατεύουν την τσέπη τους, αλλά διατηρούν και την οδηγική απόδοση του αυτοκινήτου στο μέγιστο.
Τεχνικό πλαίσιο – Πώς λειτουργεί ένα κιβώτιο ταχυτήτων
Το κιβώτιο ταχυτήτων έχει ως κύριο ρόλο να μεταδίδει τη δύναμη του κινητήρα στους τροχούς, προσαρμόζοντας την περιστροφική ταχύτητα και τη ροπή στις ανάγκες της κίνησης. Στο εσωτερικό του υπάρχουν γρανάζια διαφόρων μεγεθών, τοποθετημένα σε άξονες. Όταν ο οδηγός αλλάζει σχέση, η κίνηση του επιλογέα μετακινεί μια μούφα αλλαγής, η οποία συνδέει το κατάλληλο γρανάζι με τον άξονα εξόδου.
Στα μηχανικά κιβώτια, η ομαλή σύμπλεξη των γραναζιών εξασφαλίζεται από τους συγχρονιζέ δακτυλίους, που φέρνουν τα γρανάζια στην ίδια ταχύτητα περιστροφής πριν αυτά εμπλακούν. Αν η αλλαγή γίνει απότομα ή χωρίς πλήρη αποσύμπλεξη μέσω του πεντάλ συμπλέκτη, οι συγχρονιζέ καταπονούνται έντονα.
Στα αυτόματα κιβώτια, η μετάδοση γίνεται είτε μέσω υδραυλικού μετατροπέα ροπής (σε κλασικά αυτόματα) είτε μέσω δύο συμπλεκτών που εναλλάσσονται (στα κιβώτια διπλού συμπλέκτη). Εδώ, η σωστή λίπανση και η θερμοκρασία λειτουργίας είναι κρίσιμες για την αντοχή των εξαρτημάτων.
Σε όλες τις περιπτώσεις, το κιβώτιο βασίζεται σε λιπαντικό υψηλής αντοχής για τη μείωση της τριβής και την απομάκρυνση θερμότητας. Η φθορά στα γρανάζια, στους συγχρονιζέ ή στις συμπλέξεις παράγει μεταλλικά σωματίδια, που κυκλοφορούν στο λάδι και επιταχύνουν τη φθορά. Αυτός είναι και ο λόγος που η τακτική αλλαγή λιπαντικού είναι τόσο σημαντική, ακόμη κι αν δεν ορίζεται ρητά από τον κατασκευαστή.
Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο αναλυτικό μας άρθρο.
-
-
-
-
-
-
