Ο νέος νόμος για τα αυτοκινούμενα τροχόσπιτα αλλάζει τα δεδομένα στον εναλλακτικό τουρισμό, με σαφείς περιορισμούς στη στάθμευση και διαμονή εκτός οργανωμένων κάμπινγκ – Τι ισχύει, τι απαγορεύεται και ποιες είναι οι αντιδράσεις.
Με τον νόμο 5170/2025, η ελληνική Πολιτεία επιχειρεί να βάλει τέλος στη μέχρι πρότινος ανεξέλεγκτη στάθμευση και διαμονή με αυτοκινούμενα τροχόσπιτα (camper), θέτοντας αυστηρούς περιορισμούς στους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, πλην των αδειοδοτημένων κάμπινγκ. Η ρύθμιση έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, με υποστηρικτές και πολέμιους, αναδεικνύοντας ένα ευρύτερο ζήτημα ισορροπίας μεταξύ εναλλακτικού τουρισμού και προστασίας του περιβάλλοντος.
Η αφορμή για τη συζήτηση δόθηκε με τα πρώτα πρόστιμα που επιβλήθηκαν σε ιδιοκτήτες κάμπερ στην Ακράτα, για στάθμευση σε δημόσιο χώρο. Ο νόμος απαγορεύει τη στάθμευση ή παραμονή αυτοκινούμενων ή ρυμουλκούμενων τροχόσπιτων σε παραλίες, αιγιαλούς, δάση, αρχαιολογικούς χώρους και γενικά σε κοινόχρηστους χώρους, ενώ περιορισμοί τίθενται ακόμη και για τη φιλοξενία τροχόσπιτων σε ιδιωτικά οικόπεδα.
Τα πρόστιμα ξεκινούν από 300 ευρώ ανά παράβαση, ενώ προβλέπεται ακόμη και ποινή φυλάκισης έως τρεις μήνες. Οι μόνες εξαιρέσεις αφορούν τη στάθμευση για ξεκούραση σε αυτοκινητόδρομους και τη δωρεάν φιλοξενία ενός και μόνο τροχόσπιτου σε ιδιωτικό οικόπεδο, χωρίς επιπλέον χρεώσεις.
Η Ελληνική Λέσχη Αυτοκινούμενων Τροχόσπιτων (ΕΛΑΤ) εκφράζει σοβαρές ενστάσεις, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για υπερβολική ρύθμιση που περιορίζει αδικαιολόγητα την ελευθερία μετακίνησης. Όπως λένε, «δεν ζητάμε να μένουμε σε παραλίες ή προστατευόμενες περιοχές, αλλά να μας επιτρέπεται η απλή στάθμευση, όπως στα Ι.Χ.».
Σημειώνουν επίσης ότι τα camper πληρώνουν κανονικά τέλη κυκλοφορίας, τέλη ταξινόμησης και φόρους, αλλά αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τα υπόλοιπα οχήματα. Αναφέρουν ακόμη ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη υπάρχουν προκαθορισμένοι χώροι στάθμευσης για camper, με παροχές όπως νερό και ρεύμα, και καλούν την Πολιτεία να ακολουθήσει αυτό το μοντέλο.
Το υπουργείο Τουρισμού, από την άλλη, υποστηρίζει ότι απλώς εφαρμόζεται το αυτονόητο, δηλαδή η προστασία του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας και της νομιμότητας. Όπως σημειώνεται, ο νόμος έρχεται να καλύψει τα νομικά κενά που επέτρεπαν την ανεξέλεγκτη κατάληψη δημόσιων χώρων από τροχόσπιτα, αφού η προηγούμενη νομοθεσία (ν. 392/1976 και ν. 4276/2014) απαγόρευε μεν τη διαμονή, αλλά όχι τη στάθμευση, εφόσον δεν υπήρχε «μονιμοποίηση» της παρουσίας (δηλαδή άνοιγμα τεντών, χρήση εξωτερικών επίπλων κ.λπ.).
Η πραγματικότητα είναι ότι υπήρξαν καταγγελίες για περιπτώσεις κατάχρησης. Για παράδειγμα, στην Καβάλα, 70 τροχόσπιτα βρέθηκαν σταθμευμένα σε ιδιωτικά οικόπεδα χωρίς άδεια λειτουργίας, με απορρίψεις λυμάτων σε υπόγειες δεξαμενές. Αντίστοιχες εικόνες εντοπίστηκαν και στη Χαλκιδική, με χρήστες να δημιουργούν αυτοσχέδιες τουαλέτες σκάβοντας στην άμμο.
Το υπουργείο υποστηρίζει πως οι επισκέπτες μπορούν να σταθμεύουν μόνο σε νόμιμα camping, που πληρούν τα κριτήρια υγιεινής, ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι η νέα διάταξη είναι εναρμονισμένη με τα άρθρα 34 του ΚΟΚ και 10 του ν. 392/1976, τα οποία προβλέπουν ήδη περιορισμούς στη στάθμευση τροχόσπιτων εντός κατοικημένων περιοχών πέραν των 24 ωρών.
Οι Έλληνες ιδιοκτήτες camper υποστηρίζουν ότι η εναλλακτική αυτή μορφή τουρισμού φέρνει έσοδα, ειδικά σε λιγότερο προβεβλημένους προορισμούς, και η απαγόρευση της στάθμευσης περιορίζει τη δυναμική του. Η ΕΛΑΤ εξετάζει ακόμα και κινητοποιήσεις, ενώ έχει ήδη ενημερώσει την ευρωπαϊκή ομοσπονδία FICN και προτίθεται να προσφύγει νομικά ζητώντας την αναθεώρηση του νόμου και την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών.
Η Ευρώπη, πάντως, είναι χωρισμένη στο θέμα. Σε χώρες όπως η Σουηδία, η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Σκωτία, ισχύει το λεγόμενο «δικαίωμα πρόσβασης στη φύση», που επιτρέπει την ελεύθερη διανυκτέρευση υπό όρους σεβασμού του περιβάλλοντος.
Σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Ελβετία, η ελεύθερη κατασκήνωση απαγορεύεται, αλλά υπάρχουν οργανωμένες υποδομές για τη στάθμευση camper. Στην Ισπανία και τη Γαλλία, επιτρέπεται η στάθμευση σε δημόσιους χώρους εφόσον δεν υπάρχουν παρεμβάσεις στο περιβάλλον και δεν προκαλείται ενόχληση. Στην Ιταλία, την Πορτογαλία και τις τουριστικές περιοχές της Αγγλίας, ισχύουν αυστηρότεροι περιορισμοί.
Συμπερασματικά, η νέα ελληνική νομοθεσία επιδιώκει να βάλει τάξη σε ένα τοπίο που λειτουργούσε επί χρόνια με ασάφειες. Το ερώτημα είναι αν τελικά επιτυγχάνει μια δίκαιη ισορροπία ανάμεσα στην προστασία του περιβάλλοντος και την ενίσχυση μιας ήπιας μορφής τουρισμού που στηρίζεται στην ελευθερία της μετακίνησης.
