Ένα λάθος στο κατέβασμα ταχυτήτων μπορεί να καταστρέψει τον κινητήρα σε δευτερόλεπτα. Να γιατί δεν πρέπει ποτέ να μπερδέψεις την πρώτη με την τρίτη, ιδίως σε υψηλές ταχύτητες.
Πολλοί θα θυμούνται τις πρώτες μέρες οδήγησης μετά την απόκτηση διπλώματος και τις αδέξιες αλλαγές ταχυτήτων. Ένα απερίσκεπτο κατέβασμα σε συνδυασμό με το απότομο «άσε» του συμπλέκτη και ξαφνικά το αυτοκίνητο «κολλάει» σα να το τραβά άγκυρα. Η ταχύτητα πέφτει απότομα και οι στροφές του κινητήρα εκτοξεύονται.
Μικρό το κακό, όταν το κατέβασμα γίνεται από 4η σε 2α. Αλλά από 4ησε 1η; Τότε έχουμε αυτό που λένε οι Αμερικάνοι «Money Shift» (και ας έχουν μάθει στα «αυτόματα»). Και αυτός ο όρος δεν είναι καθόλου υπερβολικός, επειδή η ζημιά μπορεί να κοστίσει όσο ένας μεταχειρισμένος κινητήρας.
Με απλά λόγια, η «φυσική» πίσω από το λάθος είναι απλή, αλλά οι συνέπειες είναι περίπλοκες και οδυνηρές. Βλέπετε, ο κινητήρας είναι μια μεταλλική κατασκευή με μάζα και αδράνεια. Όπως δεν μπορούμε να σταματήσουμε έναν καρουζέλ (όπως αυτά σε μια παιδική χαρά) με το χέρι όταν περιστρέφεται γρήγορα, έτσι και δεν μπορούμε να αναγκάσουμε έναν κινητήρα να περιστραφεί στιγμιαία -και χωρίς συνέπειες- σε στροφές πολλαπλάσιες από τις φυσιολογικές του, τουλάχιστον.
Για να γίνει πιο αντιληπτό, σκεφτείτε ένα ποδήλατο γυρισμένο «ανάσκελα»: όταν γυρίζουμε την πεταλιέρα στην 1η σχέση, όλα κινούνται αργά και ομαλά. Αν όμως βάλουμε υψηλότερη σχέση, ο πίσω τροχός γυρίζει πολύ πιο γρήγορα και με την περίπου ίδια δύναμη. Στην κατηφόρα, ο ελεύθερος μηχανισμός του «φριλ» αποτρέπει την ανεξέλεγκτη περιστροφή της πεταλιέρας – κάτι που δεν υπάρχει σε ένα αυτοκίνητο.
Σε ένα αυτοκίνητο με χειροκίνητο κιβώτιο, η ταχύτητα περιστροφής των τροχών και του κινητήρα συνδέονται μέσω του κιβωτίου και δεν υπάρχει «ελεύθερη» κίνηση από τη στιγμή που θα «κλείσει» ο συμπλέκτης. Έτσι, αν βάλουμε 1η ενώ κινούμαστε με 100 km/h, τότε επιβάλλουμε στον κινητήρα να περιστραφεί στις στροφές που αντιστοιχούν σε αυτή τη σχέση με την τρέχουσα ταχύτητα, δηλ. πολύ πάνω από τον κόφτη.
Οι συνέπειες είναι ακαριαίες: η μάζα του αυτοκινήτου συνεχίζει λόγω ορμής, οι τροχοί μεταφέρουν υπέρμετρη ροπή στον κινητήρα, και οι σ.α.λ. αυξάνονται απότομα. Ο στροφαλοφόρος δέχεται τεράστιες ακτινικές φορτίσεις, οι εκκεντροφόροι περιστρέφονται τρελά μέσω του χρονισμού, τα ελατήρια των βαλβίδων τρελαίνονται και οι βαλβίδες φλερτάρουν με τα πιστόνια που θέλουν να καρφώσουν την κυλινδροκεφαλή. Το αποτέλεσμα είναι στραβωμένες βαλβίδες, σπασμένοι εκκεντροφόροι ή ακόμη και καταστροφή του μπλοκ του κινητήρα.
Αν ο κινητήρας «φτάσει» αυτές τις σ.α.λ., μπορεί για ένα-δύο δευτερόλεπτα να ακούσετε ένα ανατριχιαστικό μηχανικό ήχο, σαν να διαλύεται κάτι εκ των έσω. Από εκεί και πέρα, δεν υπάρχει επιστροφή. Ο κινητήρας συνήθως δεν επισκευάζεται και υπάρχει μόνο η λύση της αντικατάστασης.
Τι γίνεται όμως αν γίνει μόνο στιγμιαία το λάθος; Αν κατεβάσετε κατά λάθος από τέταρτη στην πρώτη αλλά προλάβετε και πατήσετε αμέσως τον συμπλέκτη; Τότε, ίσως δεν προλάβει να συμβεί κάτι καταστροφικό. Αν ο κινητήρας συνεχίσει να λειτουργεί ομαλά, χωρίς περίεργους ήχους ή προειδοποιήσεις από τον εγκέφαλο, πιθανόν την γλιτώσατε.
Όμως, οι φθορές από τέτοια περιστατικά είναι ύπουλες: τα ρουλεμάν, η αντλία λαδιού ή το σύστημα χρονισμού μπορεί να έχουν υποστεί καταπόνηση. Κάθε τέτοια υπέρβαση μπορεί να μειώσει τη διάρκεια ζωής του κινητήρα, ακόμη και αν κάτι τέτοιο δεν είναι αντιληπτό άμεσα.
Αν μετά από τέτοιο περιστατικό παρατηρήσετε τρέμουλο, περίεργους ήχους ή ένδειξη κινητήρα στο ταμπλό, σταματήστε αμέσως και ζητήστε διάγνωση από συνεργείο. Ίσως, τότε να σώσετε τον κινητήρα πριν εμφανιστεί κάποια μεγάλη ζημιά.
Η λειτουργία της μηχανικής πέδησης ή πιο απλά της επιβράδυνσης με κατέβασμα σχέσης, είναι πολύ χρήσιμη, ιδιαίτερα στην κατηφόρα. Αλλά αυτό πρέπει να γίνεται με τις κατάλληλες σχέσεις και σε λογικές σ.α.λ.. Ένας απλός κανόνας: μην «πηδάτε» πάνω από μία σχέση. Το καλύτερο, μην κατεβάζετε ποτέ σε 1η. Γιατί, όπως λέει και «Money Shift», αν το κάνετε, θα πληρώσετε ακριβά.
