Ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας επιχειρεί να βάλει τάξη στους ελληνικούς δρόμους, επιβάλλοντας αυστηρότερες ποινές και υψηλότερα πρόστιμα. Όμως, η οικονομική διάσταση των μέτρων -και κυρίως η αναντιστοιχία τους με την ελληνική πραγματικότητα- προκαλεί ερωτήματα για τον σκοπό που τελικά εξυπηρετούν.
Η αυστηροποίηση των ποινών για επικίνδυνες παραβάσεις είναι εύλογη και αναγκαία. Η χρήση κινητού κατά την οδήγηση, η μη χρήση ζώνης, η παραβίαση κόκκινου σηματοδότη ή STOP, είναι συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές. Η προσωρινή αφαίρεση διπλώματος, το point system και η διαβάθμιση των παραβάσεων κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, εφόσον στόχο έχουν τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας και την αλλαγή συμπεριφοράς των οδηγών.
Το πρόβλημα ξεκινά όταν τα χρηματικά πρόστιμα του νέου ΚΟΚ ξεπερνούν τα όρια της αναλογικότητας. Σε μια χώρα όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα παραμένει από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, πρόστιμα ύψους 500 ή 700 ευρώ λειτουργούν περισσότερο ως τιμωρία οικονομικού χαρακτήρα, παρά ως εργαλείο συμμόρφωσης. Για πολλούς πολίτες, ένα τέτοιο πρόστιμο ισοδυναμεί με έναν ολόκληρο μηνιαίο μισθό ή ακόμη και περισσότερο.
Ενδεικτικά, η χρήση κινητού χωρίς hands-free τιμωρείται πλέον με πρόστιμο 500 ευρώ, η παραβίαση STOP με 700 ευρώ, ενώ ακόμη και για παραβάσεις στάθμευσης το πρόστιμο φτάνει τα 150 ευρώ ή 200 ευρώ σε περιπτώσεις όπως ράμπες ΑμεΑ ή διαβάσεις πεζών, με ταυτόχρονη αφαίρεση πινακίδων.
Η υποτροπή μέσα σε μια πενταετία για παράνομη στάθμευση ακούγεται παράλογη: σε περίπτωση επανάληψης, τα πρόστιμα εκτοξεύονται: €1.000 και αφαίρεση άδειας για 180 ημέρες στη δεύτερη παράβαση, ενώ στην τρίτη φτάνουν τα €2.000 με αφαίρεση άδειας για 1 έτος! Σε μια χώρα, όμως, όπου οι υποδομές στάθμευσης είναι ελάχιστες, τα μέσα μεταφοράς συχνά αναξιόπιστα και οι δημοτικές λύσεις περιορισμένες, η εφαρμογή τέτοιων προστίμων γεννά εύλογες αντιδράσεις.
Παράνομη στάθμευση: Τα όρια του νέου ΚΟΚ και της πραγματικότητας
Η σύγκριση με ευρωπαϊκές χώρες είναι χαρακτηριστική. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η χρήση κινητού κοστίζει περίπου 100 ευρώ, ενώ η παραβίαση STOP επιφέρει πρόστιμο περίπου 70 ευρώ και έναν βαθμό στο σύστημα πόντων. Η αντικανονική στάθμευση, ακόμη και σε πεζοδρόμιο ή διαβάσεις, ξεκινά από 55 ευρώ και σπάνια ξεπερνά τα περίπου 100 ευρώ.
Η διαφορά είναι ακόμη πιο εμφανής αν αναλογιστεί κανείς ότι οι Γερμανοί απολαμβάνουν πολύ πιο ανεπτυγμένες υποδομές: δημόσια parking, πολεοδομικό σχεδιασμό με πρόβλεψη για θέσεις στάθμευσης και πυκνό δίκτυο αξιόπιστων συγκοινωνιών.
Στη Γαλλία, η χρήση κινητού κοστίζει πάνω-κάτω 135 ευρώ και συνεπάγεται αφαίρεση βαθμών από το δίπλωμα, ενώ η υπέρβαση ορίου ταχύτητας κατά 20 χλμ./ώρα επιφέρει περίπου 70 ευρώ πρόστιμο. Εκεί, επίσης, λειτουργεί point system και σε κάθε σοβαρή παράβαση, το κράτος επενδύει και στην εκπαίδευση και στην επανένταξη του οδηγού, όχι μόνο στην τιμωρία.
Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Φινλανδία ή η Ελβετία, τα πρόστιμα καθορίζονται βάσει του ετήσιου εισοδήματος του οδηγού. Σε μια γνωστή περίπτωση, οδηγός με υψηλό εισόδημα στη Φινλανδία πλήρωσε πρόστιμο 54.000 ευρώ για υπέρβαση ταχύτητας, ενώ ένας εργαζόμενος με βασικό μισθό μπορεί να πληρώσει 30-50 ευρώ για την ίδια παράβαση. Η προσέγγιση αυτή στοχεύει στην ισότητα απέναντι στον νόμο, όχι στην οριζόντια επιβολή ποινών.
Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι διαφορετική. Οι ποινές μοιάζουν να έχουν περισσότερο φοροεισπρακτικό χαρακτήρα, παρά παιδευτικό ή προληπτικό. Οι υποδομές παραμένουν ανεπαρκείς, οι εναλλακτικές περιορισμένες, ενώ το ύψος των προστίμων δεν λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές οικονομικές δυνατότητες των πολιτών. Ο παραβάτης θα πρέπει να τιμωρείται αυστηρά όταν αδιαφορεί για την ασφάλεια, αλλά η τιμωρία αυτή δεν μπορεί να είναι τυφλή, ούτε άδικη.
Η σύγκριση με χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Φινλανδία δείχνει ότι η Ελλάδα ακολουθεί μια διαφορετική, πιο αυστηρή και οικονομικά πιεστική προσέγγιση στα πρόστιμα του ΚΟΚ, χωρίς να λαμβάνει υπόψη ούτε το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών ούτε την απουσία βασικών υποδομών, όπως χώροι στάθμευσης. Αντί να επιδιώκει τη συμμόρφωση μέσω παιδείας, προειδοποιήσεων και συστήματος πόντων, το ελληνικό σύστημα φαίνεται να δίνει έμφαση στην άμεση τιμωρία και στην είσπραξη.
Ο ΚΟΚ είναι εργαλείο οδικής ασφάλειας και παιδείας, όχι μέσο εισπρακτικής πολιτικής. Η αυστηρότητα είναι σωστή όταν έχει στόχο την πρόληψη και την υπευθυνότητα. Αλλά όταν συνοδεύεται από υπερβολές σε μια κοινωνία χωρίς αντίστοιχες υποδομές και χωρίς κοινωνική πρόνοια, τότε χάνει την αποτελεσματικότητά της και την αποδοχή των πολιτών. Αν στόχος είναι να αλλάξει η νοοτροπία στον δρόμο, χρειάζεται ένα σύστημα που να εκπαιδεύει, να διορθώνει, να προειδοποιεί και να τιμωρεί δίκαια.
Eσείς οι Δημοσιογράφοι έχετε ευθύνη για το χάλι που υπάρχει. ΟΧΙ από την μεριά των οδηγών, οι οδηγοί μια χαρά είναι σε σχέση με άλλες χώρες έχουμε βελτιωθεί πολύ. ΑΛΛΑ ΟΤΑΝ ένας οδηγός ΨΑΧΝΕΙ ΜΙΑ ΩΡΑ κάθε μέρα για να παρκάρει, και στο τέλος ΑΝΑΓΚΑΖΕΤΑΙ να παρκάρει παράνομα για να μπορέσει να τον δεί και το σπίτι του, ΑΥΤΟΣ ΦΤΑΙΕΙ ?? ΑΥΤΟΣ ΦΤΑΙΕΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΚΟΛΛΗΜΕΝΟΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ και τον παίρνει τηλέφωνο ο Δντής του – πού είσαι ?? – και αυτός μιλάει στο κινητό και τρώει πρόστιμο ?? ΨΗΦΙΣΤΕ ΔΕΞΙΑ ΚΟΡΟΙΔΑ ΓΙΑ ΝΑ ΠΙΑΝΕΙ ΤΟΥΣ “ΚΑΚΟΥΣ”. ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΟΙ “ΚΑΚΟΙ” ΕΙΣΑΣΤΕ ΕΣΕΙΣ !! ΔΗΛΑΔΗ ΕΜΕΙΣ !! Η ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ !