Η περίπτωση της Νέας Υόρκης δείχνει πως ένα σύστημα χρέωσης εισόδου στο κέντρο μπορεί να μειώσει την κυκλοφορία, να βελτιώσει την ποιότητα του αέρα και να ενισχύσει τις δημόσιες συγκοινωνίες. Θα μπορούσε κάτι αντίστοιχο να εφαρμοστεί και στην Ευρώπη – ή ακόμα και στην Αθήνα;
Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η κυκλοφοριακή συμφόρηση παραμένουν δύο από τα σοβαρότερα προβλήματα των μεγαλουπόλεων. Παρά τη στροφή προς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, η καθημερινή μετακίνηση σε πολλά αστικά κέντρα εξακολουθεί να βασίζεται σε ιδιωτικής χρήσης οχήματα, με αποτέλεσμα η ποιότητα ζωής να υποβαθμίζεται. Στο πλαίσιο αυτό, η εφαρμογή ενός Citymaut -δηλαδή μιας χρέωσης για την είσοδο στο κέντρο της πόλης- φαίνεται να κερδίζει έδαφος ως εργαλείο διαχείρισης της κυκλοφορίας.
Η πρώτη εφαρμογή του μέτρου στις ΗΠΑ, συγκεκριμένα στο κέντρο της Νέας Υόρκης, έχει ήδη αποδώσει θετικά αποτελέσματα. Από τον Ιανουάριο του 2025, όσοι επιθυμούν να εισέλθουν στο Μανχάταν με αυτοκίνητο καλούνται να πληρώσουν 9 δολάρια. Η χρέωση αυτή φαίνεται να λειτούργησε αποτρεπτικά: οι καθημερινές ροές οχημάτων μειώθηκαν, τα τροχαία ατυχήματα περιορίστηκαν, η ηχορύπανση μειώθηκε αισθητά και -το πιο σημαντικό- η ποιότητα του αέρα βελτιώθηκε μετρήσιμα.
Σύμφωνα με μελέτη του Cornell University, τα αιωρούμενα σωματίδια στον αέρα της «ζώνης συμφόρησης» μειώθηκαν κατά 22% μέσα σε έξι μήνες. Ακόμη και σε περιοχές εκτός της ζώνης, υπήρξε σημαντική βελτίωση, γεγονός που δείχνει πως οι αλλαγές στη ροή της κυκλοφορίας μπορούν να έχουν ευρύτερο αντίκτυπο. Παράλληλα, τα έσοδα από το Citymaut αναμένεται να φτάσουν τα 500 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, ποσό που προορίζεται για την αναβάθμιση των μέσων μαζικής μεταφοράς της πόλης.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να λειτουργήσει σε ευρωπαϊκές πόλεις, οι οποίες αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις. Η εμπειρία από το Λονδίνο, τη Στοκχόλμη και το Μιλάνο δείχνει ότι η απάντηση είναι θετική. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας στο κέντρο είχαν ως αποτέλεσμα καλύτερη ποιότητα αέρα, αύξηση της χρήσης των δημόσιων συγκοινωνιών και περισσότερα κονδύλια για βιώσιμες αστικές επενδύσεις.
Στην περίπτωση της Αθήνας, όπου το κυκλοφοριακό είναι διαχρονικό πρόβλημα και τα επίπεδα ρύπανσης συνεχίζουν να προβληματίζουν, η ιδέα μιας χρέωσης εισόδου στο κέντρο θα μπορούσε να επανεξεταστεί – όχι ως τιμωρητικό μέτρο, αλλά ως εργαλείο αναβάθμισης της ζωής στην πόλη. Η ήδη προβληματική κατάσταση με την παλαιότητα του στόλου, την ελλιπή αστυνόμευση του Δακτυλίου και την ανεπαρκή εξυπηρέτηση από τα ΜΜΜ κάνει επιτακτική την ανάγκη για αλλαγή προσέγγισης.
Εάν τα χρήματα από ένα τέτοιο μέτρο διοχετεύονταν απευθείας στη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό του μετρό, των λεωφορείων και του τραμ -με διαφάνεια και κοινωνική λογοδοσία- τότε θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας θετικός κύκλος αλλαγής. Παράλληλα, με σωστή κοινωνική πρόβλεψη (εξαιρέσεις για κατοίκους ή άτομα με ανάγκες μετακίνησης), η αποδοχή από το κοινό θα μπορούσε να είναι εφικτή.
Τελικά, η λύση στο κυκλοφοριακό και την ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων ίσως να μην βρίσκεται αποκλειστικά στην τεχνολογία των οχημάτων, αλλά στη διαχείριση της χρήσης τους. Και το Citymaut φαίνεται να είναι ένα μέτρο που, εφόσον εφαρμοστεί με σχέδιο και διαφάνεια, μπορεί να δώσει απαντήσεις σε προβλήματα που παραμένουν άλυτα εδώ και δεκαετίες.
