Η λειτουργία του πρώτου εμπορικά προσβάσιμου πρατηρίου υδρογόνου στην Ελλάδα, στους Αγίους Θεοδώρους, αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα για τη μετάβαση στις καθαρές μεταφορές. Αν και προς το παρόν πρόκειται για πιλοτική εφαρμογή, πρόκειται για τεχνολογία που αναμένεται να κερδίσει έδαφος την επόμενη δεκαετία, καθώς το υδρογόνο τοποθετείται δυναμικά στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ενεργειακής στρατηγικής.
Η νέα εγκατάσταση, δημόσια προσβάσιμη, επιτρέπει τον ανεφοδιασμό τόσο επιβατικών όσο και βαρέων οχημάτων και σχεδιάστηκε με βάση τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές. Περιλαμβάνει συστήματα αποθήκευσης, συμπίεσης και διανομής υδρογόνου υπό πίεση, ενώ ενσωματώνει αυστηρά πρωτόκολλα ασφαλείας, που προβλέπουν αισθητήρες διαρροών, ανιχνευτές πίεσης, θερμοκρασίας και συστήματα αυτόματης διακοπής ροής.
Τι είναι το υδρογόνο ως καύσιμο;
Το υδρογόνο δεν είναι πηγή ενέργειας αλλά φορέας της – όπως το ηλεκτρικό ρεύμα. Το βασικό του πλεονέκτημα είναι πως όταν χρησιμοποιείται σε κυψέλες καυσίμου για την κίνηση ενός οχήματος, το μόνο που παράγεται είναι υδρατμός. Καμία εκπομπή CO₂, NOx ή μικροσωματιδίων.
Το υδρογόνο είναι το πιο ελαφρύ στοιχείο της φύσης, δεν υπάρχει όμως ελεύθερο στην ατμόσφαιρα. Πρέπει να παραχθεί, και αυτός ο τρόπος παραγωγής είναι που καθορίζει το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα.
Οι βασικοί τρόποι παραγωγής
Υπάρχουν τρεις βασικές μέθοδοι:
- Αναμόρφωση μεθανίου (Grey H₂)
Περιλαμβάνει τη θερμική διάσπαση του μεθανίου. Παράγει φθηνά υδρογόνο, αλλά και CO₂, γεγονός που το καθιστά μη βιώσιμο. - Ηλεκτρόλυση νερού (Green H₂)
Το νερό διασπάται σε υδρογόνο και οξυγόνο με χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Αν αυτή η ενέργεια προέρχεται από ΑΠΕ, τότε μιλάμε για καθαρό, «πράσινο» υδρογόνο. - Παραπροϊόν διυλιστηρίων
Το υδρογόνο μπορεί επίσης να παραχθεί ως υποπροϊόν από τη χημική επεξεργασία υγρών καυσίμων. Δεν θεωρείται όμως «πράσινο», εκτός αν συνοδεύεται από δέσμευση CO₂.
Ανάλογα με τη μέθοδο παραγωγής, διαμορφώνεται και η περιβαλλοντική του κατάταξη. Το γκρι υδρογόνο επιβαρύνει σημαντικά, το μπλε δεσμεύει τις εκπομπές του CO₂, ενώ το πράσινο υδρογόνο θεωρείται ουδέτερο ως προς το κλίμα.
Πλεονεκτήματα της υδρογονοκίνησης
Η χρήση υδρογόνου για την κίνηση οχημάτων με κυψέλες καυσίμου προσφέρει πολλαπλά οφέλη:
- Μηδενικές εκπομπές όταν χρησιμοποιείται πράσινο H₂.
- Γρήγορος ανεφοδιασμός σε 3–5 λεπτά, όπως σε ένα πρατήριο βενζίνης.
- Μεγάλη αυτονομία – επιβατικά φτάνουν τα 500–700 χλμ., βαρέα οχήματα ακόμη παραπάνω.
- Κατάλληλο για βαριές μεταφορές, όπου οι μπαταρίες είναι λιγότερο αποδοτικές.
- Μικρότερη φθορά και συντήρηση σε σχέση με κινητήρες εσωτερικής καύσης.
Ειδικά για τους στόλους οχημάτων με σταθερές διαδρομές – όπως λεωφορεία, φορτηγά, ταξί – η υδρογονοκίνηση προσφέρει λύσεις μηδενικών ρύπων χωρίς να απαιτεί αναδιάρθρωση της καθημερινής λειτουργίας.
Αποθήκευση και ασφάλεια
Η φύση του υδρογόνου το καθιστά ενεργειακά αποδοτικό αλλά τεχνικά απαιτητικό στη διαχείριση. Είναι μικρό σε μοριακό μέγεθος, πράγμα που το καθιστά διαπερατό και δυνητικά διαρρέον. Για αυτό η αποθήκευση απαιτεί υψηλές πιέσεις -συνήθως 380 ή 700 bar- ή πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (έως -253°C).
Τα πρατήρια διαθέτουν ειδικές δεξαμενές από πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας, ενισχυμένες με ανθρακονήματα για απόλυτη αντοχή. Η διαδικασία ανεφοδιασμού απαιτεί πρόψυξη του καυσίμου στους -40°C για να διασφαλιστεί η ομαλή ροή και η προστασία του εξοπλισμού.
Η ασφάλεια αποτελεί βασική παράμετρο: αισθητήρες ανιχνεύουν κάθε πιθανή διαρροή ή απόκλιση πίεσης, ενώ κάθε σύστημα έχει δυνατότητα αυτόματης διακοπής λειτουργίας. Οι αντλίες είναι πιστοποιημένες κατά ISO και προσαρμόζουν την πίεση ανάλογα με τον τύπο οχήματος – 380 bar για βαρέα οχήματα, 700 bar για επιβατικά.
Τι σημαίνει για την Ελλάδα
Η λειτουργία του πρατηρίου στους Αγίους Θεοδώρους δεν είναι απλώς τεχνικό επίτευγμα. Είναι ένδειξη ότι η Ελλάδα αρχίζει να ενσωματώνει τις τεχνολογίες μηδενικών ρύπων στο πραγματικό της ενεργειακό μοντέλο. Το γεγονός ότι πρόκειται για μία δημόσια προσβάσιμη υποδομή καθιστά το εγχείρημα ακόμη πιο ουσιαστικό, καθώς δίνει δυνατότητα αξιολόγησης και εξέλιξης της τεχνολογίας στην πράξη.
Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, η πλήρωση των δεξαμενών με υδρογόνο θα γίνεται σε επόμενο στάδιο από εγκαταστάσεις κοντά στο διυλιστήριο, ενισχύοντας τη δυνατότητα παραγωγής πράσινου υδρογόνου σε εγχώριο επίπεδο. Παράλληλα, η ανάπτυξη τέτοιων εγκαταστάσεων εντάσσεται σε ευρύτερα έργα όπως η κοιλάδα υδρογόνου TRIERES και η συνεργασία με τη ΔΕΗ μέσω της κοινοπραξίας Hellenic Hydrogen.
Ποιες είναι οι μελλοντικές προοπτικές;
Το υδρογόνο θεωρείται απαραίτητο για την επίτευξη των στόχων μηδενικών εκπομπών, κυρίως για τις βαριές μεταφορές και τη βιομηχανία. Παρότι η πλήρης εξηλεκτρισμένη κινητικότητα είναι το ζητούμενο, υπάρχουν τομείς στους οποίους οι μπαταρίες δεν είναι επαρκείς – όπως τα λεωφορεία, τα φορτηγά μεγάλων αποστάσεων, τα υπεραστικά πούλμαν και η ακτοπλοΐα μικρών αποστάσεων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το υδρογόνο μπορεί να παίξει συμπληρωματικό ρόλο, προσφέροντας πρακτικές και καθαρές λύσεις.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η τεχνολογία είναι ώριμη: ήδη λεωφορεία υδρογόνου κινούνται σε πόλεις της Ευρώπης. Μάλιστα, δοκιμαστική λειτουργία λεωφορείου υδρογόνου πραγματοποιήθηκε και στην Αθήνα τον Μάιο του 2024, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου JIVE.
Επόμενα βήματα περιλαμβάνουν τη σταδιακή επέκταση του δικτύου πρατηρίων σε στρατηγικά σημεία της χώρας, καθώς και την ενσωμάτωση του υδρογόνου σε μορφές συνθετικών καυσίμων (e-fuels), όπως βιώσιμα καύσιμα αεροπορίας, μεθανόλη ή πράσινη αμμωνία για ναυτιλιακή χρήση.
Τελικά, είναι το υδρογόνο το καύσιμο του μέλλοντος;
Το υδρογόνο δεν είναι πανάκεια, αλλά αποτελεί κρίσιμο κομμάτι στο παζλ της ενεργειακής μετάβασης. Δεν θα αντικαταστήσει πλήρως την ηλεκτροκίνηση, ούτε όλα τα συμβατικά καύσιμα, όμως μπορεί να καλύψει τα κενά που αφήνουν άλλες τεχνολογίες. Η παραγωγή του με ΑΠΕ το καθιστά πρακτικά ουδέτερο ως προς τις εκπομπές, ενώ οι δυνατότητες του σε επίπεδο υποδομών, μεταφορών και βιομηχανικής χρήσης του δίνουν σημαντικά πλεονεκτήματα.
Το στοίχημα, σε εθνικό επίπεδο, είναι να δημιουργηθεί το απαραίτητο δίκτυο και να υπάρξει στρατηγική υποστήριξη ώστε οι μεταφορές, οι αστικές συγκοινωνίες και η εφοδιαστική αλυσίδα να αξιοποιήσουν το δυναμικό του. Με το πρώτο πρατήριο ήδη σε λειτουργία, το μέλλον είναι πιο καθαρό – και, πλέον, πολύ πιο κοντά.
